Care for people with multiple problems: The gap between policy ambitions and people with multiple problems’ reality

Het gat tussen beleidsambities en de realiteit van mensen met multiproblematiek
Het bestaande hulpverleningsaanbod sluit vaak onvoldoende aan bij de behoeften van mensen met multiproblematiek. Deze mensen kampen met een combinatie van problemen zoals dakloosheid, psychische problemen, licht verstandelijke beperking, verslaving en schulden. Recentelijk hebben veel West-Europese landen hervormingen doorgevoerd waarin de focus ligt op twee zaken: coproductie (waarbij cliënten zelf meer verantwoordelijkheid en regie moeten nemen in hun hulpverleningstraject) en integrale ondersteuning (gecoördineerde ondersteuning op basis van iemands behoeften). Het doel hiervan is de groeiende ondersteuningsbehoeften en kosten in balans te brengen en tegelijkertijd de te verbeteren.
Coproductie en integrale ondersteuning hebben een grote politieke, praktische en theoretische aantrekkingskracht, maar het is de vraag in hoeverre ze aansluiten bij de realiteit van mensen met multiproblematiek? En of ze de ondersteuning aan hen daadwerkelijk verbeteren? In dit proefschrift is dat onderzocht door een longitudinaal onderzoek in Rotterdam. Daarbij is een grote groep mensen met multiproblematiek, hun naasten en hun hulpverleners gedurende 1 tot 1,5 jaar gevolgd en is meerdere malen met hen gesproken. Ons onderzoek geeft daarmee mensen met multiproblematiek een stem.
Dit proefschrift toont aan dat bepaalde basisprincipes van integrale ondersteuning moeilijk toepasbaar zijn in ondersteuning aan mensen met multiproblematiek. Deze cliënten hebben vaak (om hele goede redenen) geen volledig inzicht in hun behoeften en kunnen daardoor geen ondersteuningsvraag formuleren die hun complexe behoeften weerspiegelt. Het strikt volgen van het principe waarin de behoeften van de cliënt leidend zijn, leidt vaak tot vastlopende ondersteuningstrajecten. Ondanks dat integrale ondersteuning uitgaat van cliënt- en vraaggestuurde ondersteuning, toont dit proefschrift aan dat het nodig blijft dat hulpverleners actief de leiding nemen in de ondersteuningstrajecten van mensen met multiproblematiek, waarbij ze de ondersteuningsvraag verbreden en het traject richting integrale ondersteuning sturen, zelfs als dit ingaat tegen de geuite ondersteuningsvraag. Deze benadering is alleen effectief als hulpverleners en mensen met multiproblematiek een goede relatie opbouwen.
We analyseerden ook de samenwerking tussen hulpverleners. Bij de implementatie van integrale ondersteuning ligt vaak de nadruk op functioneel samenwerken: het integreren van systemen en structuren zodat hulpverleners praktisch kunnen samenwerken. Het belang van een gedeelde cultuur en visie wordt echter vaak genegeerd. Dit onderzoek belicht ook deze aspecten van integrale ondersteuning en biedt praktische inzichten.
Dit proefschrift laat ook zien dat mensen met mensen met multiproblematiek vaak niet in staat zijn om aan de verwachtingen van coproductie te voldoen. Aan het begin van hun hulpverleningstraject hebben zij meestal geen wens om een actieve rol te spelen, vanwege o.a. hun acute en omvangrijke problemen en eerdere mislukte pogingen om deze zelf op te lossen. Bovendien ervaren velen voortdurende stress, wat leidt tot minder vermogen om vooruit te kijken en logische keuzes te maken
Ten slotte constateren we het herstellen van basale levensbehoeften als deze mensen daarin afhankelijk zijn van de overheid betekent dat ze de bureaucratische molen ingaan. Dit is een omgeving die vooral gericht is op strikte naleving van regels in plaats van op oefenen, leren en het maken van fouten (een omgeving waarin je kunt oefenen met eigen regie). In zo’n omgeving zouden deze mensen niet gevraagd moeten worden om eigen regie te nemen.
Dit proefschrift laat dat we deze groep mensen echt anders moeten gaan helpen: niet meer helpen met het oplossen van hun problemen, maar helpen met het leiden (van hun soms complexe) leven.