Een keuze in context: Een theoretisch raamwerk voor zelfselectie aan de poort van het hoger onderwijs

Er is een afname in doorstroom van het voortgezet- en middelbaar beroepsonderwijs naar het hoger onderwijs geconstateerd. Dit kan een indicatie zijn van een probleem met zelfselectie aan de poort aan het hoger onderwijs, en daarmee ook met de toegankelijkheid van het Nederlandse hoger onderwijs.
Het doel van dit onderzoek is het opstellen van een theoretisch raamwerk van factoren die gerelateerd zijn aan zelfselectie. De onderzoekers definiëren zelfselectie als een proces dat ervoor zorgt dat gekwalificeerde jongeren de stap naar de hoogst mogelijke opleiding in het hoger onderwijs niet maken.

Op basis van bevindingen uit de literatuur review en een drietal casestudies waarin de betekenis van de factoren en mechanismen wordt geduid, concluderen de onderzoekers dat er sprake is van zelfselectie die gerelateerd is aan sociale achtergrondfactoren en tot stand komt in interactie met belemmerende factoren uit de diverse contextuele lagen. Dit betekent ook dat het hoger onderwijs in Nederland niet even toegankelijk is voor alle gekwalificeerde jongeren.

Voor toekomstig onderzoek naar zelfselectie adviseren de onderzoekers het theoretisch raamwerk toe te passen en de genestheid van de keuze voor het hoger onderwijs zichtbaar te maken. Dergelijk onderzoek kan aanknopingspunten bieden voor het zodanig inrichten van het onderwijsstelsel dat leerlingen kunnen kiezen voor de best passende vervolgopleiding of de arbeidsmarkt. Ten aanzien van beleid adviseren de onderzoekers dat een verschuiving plaats moeten vinden van perspectief dat de keuze voor een vervolgopleiding een individuele aangelegenheid is naar een verantwoordelijkheid van het onderwijssysteem. Dit perspectief vraagt om betrokkenheid van actoren in alle contextuele lagen van het Perna model (2006), met de behoefte van de individuele kiezer als uitgangpunt.