Ontwikkeling en implementatie van alternatieve bekostiging in de zorg: doen, leren en evalueren

De vraag naar zorg is momenteel al hoog en zal de komende jaren verder stijgen. Het is daarom van groot belang om de beperkte middelen in de zorg zo doelmatig mogelijk te benutten om zo de gezondheidszorg voor iedereen toegankelijk en betaalbaar te houden, zonder concessies te doen aan de kwaliteit van zorg. Er bestaat brede consensus in zowel de politiek, het beleid als de praktijk dat de huidige bekostiging van zorgaanbieders hierbij vaak belemmerend werkt. In zowel binnen- als buitenland wordt geëxperimenteerd met alternatieve vormen van bekostiging met als doel om de financiële prikkels voor zorgaanbieders meer in lijn te brengen met de betreffende systeemdoelen. Dit onderzoek had als doel om diepgaand inzicht te verkrijgen in het complexe proces van de ontwikkeling en implementatie van alternatieve bekostiging in de zorg. De centrale onderzoeksvraag luidde: ‘wat werkt (niet), onder welke omstandigheden en waarom?’ Om deze onderzoeksvraag te beantwoorden is een onderzoek uitgevoerd naar zeven Nederlandse initiatieven met alternatieve bekostiging in met name de medisch-specialistische zorg. De initiatieven betroffen bekostigingshervormingen voor totale heup-/knievervanging vanwege ernstige artrose, operatieve behandeling van staar, operatieve behandeling van borstkanker, dure geneesmiddelen voor reumatoïde artritis, diagnose en behandeling van hartfalen, diagnose en behandeling van acuut herseninfarct, en integrale geboortezorg.
Dit onderzoek heeft geresulteerd in veertien thema’s, ook wel configuraties genoemd. Deze configuraties geven diepgaand inzicht in hoe en waarom verschillende contextfactoren de
ontwikkeling en implementatie van alternatieve bekostiging bemoeilijken of vergemakkelijken. De configuraties zijn: 1) externe omgeving, 2) wederzijds vertrouwen, 3) beheer van
samenwerkingsrelaties, 4) hulpbronnen, 5) leiderschap, 6) actieve betrokkenheid, 7) experimenteren op beperkte schaal, 8) psychologische veiligheid, 9) verbeterpotentieel, 10)
financieel onzekere positie zorgaanbieder, 11) alternatieve bekostigingsafspraken met meerdere zorgverzekeraars, 12) ontkoppeling bij de zorgaanbieder, 13) ontkoppeling bij de
zorgverzekeraar en 14) andere zorgverzekeraars die meeliften. Dit onderzoek heeft veel kennis opgeleverd over welke factoren en mechanismen van belang
zijn bij het ontwikkelen en implementeren van alternatieve bekostiging. Partijen die overwegen om met alternatieve bekostiging aan de slag te gaan (of daar al bij betrokken zijn) kunnen de configuraties in ogenschouw nemen om zo in de toekomst de kans op een succesvolle ontwikkeling en implementatie van alternatieve bekostiging, en daarmee de benodigde zorgtransformatie, te vergroten.