Oordeelsvorming door mens en machine: heuristiek, algoritmes en legitimatie

Gezien de ontwikkelingen op het terrein van ‘data mining’, ‘machine learning’, en neurale netwerken is het niet onwaarschijnlijk dat geautomatiseerde ‘rechtsvinding’ op middellange termijn een grote vlucht zal nemen. In deze bijdrage zal ik onderzoeken hoe heuristiek en legitimatie van het juridische oordeel zich verhouden tot juridische expertsystemen. In navolging van Moretti kunnen we het gebruik van dit soort expertsystemen kwalificeren als ‘lezen op afstand’. Om te voorkomen dat juridische argumentatie zich gedachteloos gaat baseren op de aannamen die in de gebruikte computertechnieken schuilen, zullen juristen moeten leren om niet alleen juridische teksten maar ook de bevindingen van expertsystemen te interpreteren. De kwaliteit van juridische argumentatie zal in de toekomst mede afhangen van de mate waarin wordt doorzien dat juridische teksten op verschillende wijze ‘op afstand gelezen’ kunnen worden, afhankelijk van de gebruikte algoritmes. Daarmee heeft dit type kunstmatige intelligentie gevolgen voor de onschuldpresumptie en daarmee voor de veiligheid van individuele burgers.